donderdag 25 juli 2024

Ontdek de vierde vrouwelijke traumarespons 'Tend and befriend'

 

Oil on canvas
Theresa Hunt

 Waar ik nu echt van hou

Ik kwam een inspirerende post tegen van Danielle Braun op Linkedin. Over een belangrijke en onbekende reactie op trauma, tw 'tend and befriend'. Ze had hierbij een pagina uit een boek geplaatst waarin dit inzicht van Shelley E. Taylor wordt beschreven. Die pagina bewaarde ik maar ik wist later niet meer waar ik het was tegengekomen. En ik wilde wel graag weten uit welk boek het kwam. Omdat ik er meer van wilde weten ging ik rondvragen of iemand het wist. Vervolgens zelf dieper gaan graven en wat blijkt: het komt uit het boek “Samenlevingen in balans” van Marja de Vries. Ook schrijfster van “De hele olifant in beeld, de universele wetten”.

En dat is dus waar ik op ‘aanga’ want ik heb in 2007 een workshop met Marja de Vries georganiseerd over het boek de hele olifant. Mijn opstartperiode van organiseren en haar opstartperiode van het geven van lezingen. Ik kan daar helemaal enthousiast van worden. Er zijn lijntjes in de wereld tussen mensen die bezig zijn met het werken aan een positieve, constructieve samenleving. Het geeft mij vertrouwen dus eigenlijk. 

Marja de Vries

En waarom ging ik nu aan op dat tend and befriend?

Omdat er een aantal dingen in samenkomt dat voor mij van waarde is in mijn persoonlijke leven. 

Ten eerste ben ik geboren met een gebrek aan gevoel voor hiërarchie. Deels te herkennen in de cultuur, familie en achtergrond van de plek waar ik ben geboren, te weten de Friese wouden. Dit is een deel van Friesland wat zich middels grote strijdbaarheid heeft ontworsteld aan diepe armoede. Uitspraken als ‘wat zou jij mij nou vertellen’ en ‘zal ik zelf wel even bepalen’ zijn daar onderdeel van de dagelijkse gesprekken.
Maar uit mijn geboortehoroscoop en uit mijn hologenetisch profiel van Gene Keys blijkt dat ik ook daadwerkelijk een taak in het leven heb, en ook voel om het bestaande hiërarchische patroon te doorbreken. 

Ten tweede wat uiteraard samenhangt met het eerste is dat ‘de macht’ vaak in handen ligt van ‘de man’ én ik realiseer me steeds meer dat ik ben opgeleid in het traumawerk en het systemisch werk door mannen. Begrijp me goed dat ik heus wel weet dat dit een zwart-wit redenering is maar de nuancering volgt vanzelf. 

Ten derde heb ik in mijn jonge jaren een overlevingspatroon ontwikkeld, ten gevolge van een enigszins emotioneel afwezige moeder, waarin ik me heb geïdentificeerd met mijn vader en het mannelijke. In deze actiegerichte, daadkrachtige modus ben ik een heel eind gekomen. Totdat ik erachter kwam dat er een helft (opnieuw zwart-wit geredeneerd) van mij, de vrouwelijke helft, onderbelicht was. 

En als laatste voel ik de motivatie om in samenhang met de verkiezingsuitslagen, ontstaan door jaren hieraan voorafgaand, mijn steentje bij te dragen aan het opzoeken van elkaar in plaats van te vechten of te vluchten (te polariseren maw). Want dat we met ons allen in zwaar weer zitten lijkt me duidelijk. 

In deze context ging er een lichtje aan. Want ik denk dat het los van mijn individuele, microverhaal zo is dat we leven in een patriarchale samenleving. Nog steeds. Een samenleving gebouwd op eeuwen van vrouwenonderdrukking waaruit we nog lang niet bevrijd zijn. Susan Smit schetst in haar boeken en manifesten deze onderdrukking aan de hand van de term ‘heks’. 

En daar past bij dat die traumareactie van tend en befriend is ondergesneeuwd. Ik heb er ook niks over gehoord van Peter Levine, Gabor Maté, Jan BommerezJoh. B. Schmidt (mijn traumatrainer) enzovoorts. Begrijp me goed, ik heb heel veel geleerd van hen en ben blij dat ze brengen wat ze brengen. Maar het verhaal is niet volledig.

Wat is nu, in mijn kort om de hoek vertaling, de tend and befriend respons.

Tending: zorgen, bijstaan, ondersteunen, bemoederen.
Befriending: krachten bundelen, naar elkaar op zoek gaan, aansluiten bij vrienden. 

De bekende reacties op trauma, die je in alle boeken en artikelen, tegenkomt zijn fight, flight en freeze. Maar vechten of vluchten is slechts een deel van een groter geheel, volgens Shelley Taylor, Ph.D., hoogleraar psychologie aan de Universiteit van Californië, Los Angeles, en haar collega's. Tend and befriend wil zoveel zeggen dat je als reactie op heftige gebeurtenissen met grote impact óók kunt reageren door te beschermen en te koesteren en verbinding te zoeken. Taylor stelt verder dat de (zoals op zoveel gebieden van de wetenschap) stressstudies in het verleden zelden vrouwen betroffen. Terwijl vrouwen hormonaal anders in elkaar zitten en een ander fysiek hebben dan mannen en vaak ook kinderen of anderen hebben die van hen afhankelijk zijn. En dit maakt dat vechten of vluchten vaak minder succesvol uitpakt voor vrouwen. Zij stelt in haar onderzoek dat vrouwen eerder netwerken vormen wat hen de mogelijkheid geeft de krachten te bundelen in geval van problemen. Het team van Taylor constateert dat vriendschap sluiten 'het belangrijkste genderverschil is in de gedragsreacties van volwassenen op stress'.

Shelley E. Taylor

Uitleg over hormonen en het autonome zenuwstelsel

Onder regie van je sympathische zenuwstelsel en je hormoonhuishouding komt er bij stress een complex chemisch proces op gang. De eerste reactie is voor mannen en vrouwen hetzelfde. Je lichaam wordt in opperste staat van paraatheid gebracht en er komt een waterval aan hormonen vrij. Dat geeft een gevoel van opwinding, je bent alert en klaar voor de aanval. Met name de hormonen adrenaline en cortisol zorgen hiervoor. Vervolgens komt er bij vrouwen direct een kalmerend proces op gang, waarbij het hormoon oxytocine een belangrijke rol speelt. Bij stress stijgt bij vrouwen de oxytocinespiegel. Dit zorgt voor verdoving en ontspanning. Hierdoor vermindert je angst en neemt de activiteit van het sympathische zenuwstelsel af. Met deze kettingreactie wordt vervolgens je fight-flight-reactie onderdrukt. Dit is de biologische basis voor het tend-and-befriend-gedrag.

Oxytocine zorgt er dus voor dat de sympathische reactie kalmeert. Oxytocine wordt ook wel het knuffelhormoon genoemd. Het niveau stijgt als je knuffelt, aait of gestreeld wordt. Onder invloed van dit hormoon ga je je socialer, liefdevoller en zorgzamer gedragen en je krijgt meer vertrouwen in anderen. De relatie tussen oxytocine en stressreductie is bij vrouwen inmiddels duidelijk aangetoond.